Luật tội giết người có thể bị xử tử hình, trong số 12 thẩm phán tư pháp tham gia xét xử, có 7 người hoàn toàn đồng ý, vợ của Tổng công tố Trịnh Thái Triều, Chu Phú Mỹ và 3 thẩm phán khác đồng ý một phần, thẩm phán Trần Sâm Lâm hoàn toàn không đồng ý. Ông chủ trương bãi bỏ án tử hình và cho rằng lựa chọn duy nhất của Tòa án Hiến pháp là kiên quyết tuyên bố lập trường từ chối án tử hình với công chúng.
Một nhà lý luận nổi tiếng về quyền con người, ông Jan Forest cho biết, quyền được sống là nền tảng của các quyền cơ bản khác, vì vậy, chỉ có thể bị hạn chế chứ không thể bị tước đoạt. Ông nhận định rằng, án tử hình không giúp đạt được “công lý báo đáp” và không phải là một lựa chọn hợp lý để thực hiện công lý này, cũng không giúp ngăn chặn tội phạm. “Công lý báo đáp” không thể được dùng làm lý do để ủng hộ án tử hình; cũng như “nguyên tắc trách nhiệm” không thể dẫn đến kết luận tự nhiên rằng “hành vi nào đáng chết”. Ông nói rằng, lựa chọn án tử hình chỉ là kết quả của sự sợ hãi, báo thù và xả giận, chứ không phải nhằm thực hiện công lý. Án tử hình gây ra nỗi đau và sự sợ hãi không thể tránh khỏi, điều này cấu thành sự tra tấn bị cấm theo Công ước quốc tế về quyền con người. Trong tất cả các hình phạt, chỉ có án tử hình là không thể khắc phục tổn thất sau khi đã thi hành, đây là lý do quan trọng khiến án tử hình không thể hợp hiến.
Vào năm 2018, khi đang là công tố viên tại Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Chánh án Tối cao Pháp viện, bà Trương Phú Mỹ, đã từng đại diện cho cơ quan công tố ra tòa án tối cao biện luận. Lúc đó, bà đã đề nghị tuyên án tử hình đối với hung thủ Tôn Văn Tân, kẻ đã nhẫn tâm giết chết hai mạng người. Năm 2020, Tôn Văn Tân đã bị tuyên án tử hình và bản án đã có hiệu lực.
Trong một ý kiến được đưa ra ngày hôm qua, bà Zhu Fumei đã cho biết rằng những điều kiện hạn chế tính hợp hiến của án tử hình chỉ cần liệt ra “các tội ác có tình tiết nghiêm trọng nhất”. Việc cố ý giết người không nhất thiết phải nhẹ hơn so với “trực tiếp cố ý giết người” và không nên bị loại khỏi danh sách các tội ác nghiêm trọng nhất. Điều này mới phù hợp với nguyên tắc tội-trách nhiệm trong Hiến pháp.
Hôm qua, bà Zhū Fù Měi đã đưa ra một bản ý kiến cho biết, các điều kiện hạn chế tính hợp hiến của án tử hình chỉ cần phải liệt kê “những tình tiết tội ác nghiêm trọng nhất”. Việc cố ý giết người không nhất thiết nhẹ hơn so với “cố ý giết người trực tiếp” và không nên bị loại khỏi danh sách những tội ác nghiêm trọng nhất để đảm bảo phù hợp với nguyên tắc tội – trách nhiệm trong Hiến pháp.
**Giám đốc Tòa án nói về hình phạt tử hình và năng lực xét xử tại Việt Nam**
Bà Chu Phú Mỹ nhận định rằng việc xét xử tại tòa án liên quan đến nhiều giá trị đạo đức và quan điểm khác nhau. Để đưa ra quyết định tử hình, cần phải có sự đồng thuận của tất cả các thẩm phán trong hội đồng xét xử tại các cấp tòa án. Tuy nhiên, điều này có thể ảnh hưởng đến tính độc lập của quá trình xét xử.
Ngoài ra, nếu trong quá trình xét xử, bị cáo mắc chứng rối loạn tâm thần hoặc các vấn đề về trí tuệ dẫn đến khả năng bào chữa bị hạn chế, thì đó là trường hợp bị cáo không đủ năng lực xét xử. Tuy nhiên, Tòa án Hiến pháp lại quy định rằng trong trường hợp này không được áp dụng hình phạt tử hình, điều này gây nhầm lẫn giữa khả năng chịu trách nhiệm và năng lực xét xử, có nguy cơ làm lung lay nguyên tắc trách nhiệm hình sự.