Dù Nhật Bản đã đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động trong nhiều năm, nhưng văn hóa đóng cửa và có phần bảo thủ đã khiến chính sách nhập cư của họ vô cùng nghiêm ngặt. Mười năm về trước, việc nhìn thấy người lao động nước ngoài tại các công trường xây dựng là điều hầu như không thể. Ngày nay, một nửa lực lượng lao động của công ty xây dựng này là các bạn trẻ đến từ Việt Nam và các quốc gia Đông Nam Á khác. Kể từ năm 2011, số lượng lao động nước ngoài gia tăng 7 lần, và lợi nhuận của công ty đã tăng gần gấp đôi.
Theo thông tin từ một nhà thầu xây dựng Nhật Bản, ông Kanō cho biết: “Hiện nay, giới trẻ Nhật Bản không muốn làm việc nặng nhọc ngoài trời trong ngành xây dựng, điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt nhân lực. Chính vì vậy, chúng tôi quyết định sẽ tuyển dụng thêm người lao động nước ngoài.”
Xã hội Nhật Bản vẫn còn khá bảo thủ và đóng cửa, người nước ngoài chỉ chiếm chưa đầy 3% tổng dân số. Trong suốt 30 năm qua, Nhật Bản đã chủ yếu sử dụng chương trình “Thực tập sinh kỹ năng” quốc tế như một cách để đưa lao động nước ngoài vào nước này và cho họ cơ hội học hỏi kỹ năng công nghiệp. Tuy nhiên, sau thời hạn 5 năm, họ buộc phải rời khỏi Nhật Bản và quay trở lại đóng góp cho đất nước của họ.
Bản tin tiếng Việt:
Xã hội Nhật Bản đến nay vẫn duy trì tính cách khép kín, số lượng người nước ngoài sinh sống chiếm chưa đến 3% dân số tổng cộng. Trong 30 năm qua, Nhật Bản thường xuyên tiếp nhận lực lượng lao động nước ngoài dưới hình thức thực tập sinh kỹ năng từ nước ngoài để họ có cơ hội được học hỏi kỹ năng trong lĩnh vực công nghiệp. Tuy nhiên, khi hết hạn 5 năm, các thực tập sinh này lại phải rời Nhật và trở về phục vụ cho quê hương của mình.
Tuy nhiên, hiện nay Hàn Quốc và Đài Loan cùng các quốc gia châu Á khác cũng đang đối mặt với khủng hoảng thiếu lao động, cùng với việc đồng yên mất giá và mức lương giảm sút, Nhật Bản đã thay đổi chiến lược để trở thành một môi trường làm việc hấp dẫn hơn nhằm củng cố nguồn nhân lực lao động nước ngoài.
Phiên bản tin tức được viết lại bằng tiếng Việt:
Tuy nhiên, ngày nay, cả Hàn Quốc và Đài Loan cùng nhiều quốc gia châu Á khác cũng đang gặp phải tình trạng thiếu hụt nhân công nghiêm trọng. Thêm vào đó, việc đồng Yên mất giá đã làm cho thu nhập của người lao động giảm đi đáng kể. Để giữ chân nguồn lao động nước ngoài, Nhật Bản đã quyết định thay đổi chính sách, hướng đến việc xây dựng một môi trường làm việc thu hút hơn.
Quốc hội thông qua luật liên quan đến phát triển kỹ năng nghề và việc làm
—
Quốc hội đã thông qua một đạo luật vào tháng 6, bãi bỏ hệ thống thực tập kỹ năng hiện hành và thay thế bằng một chương trình đào tạo và việc làm mới phản ánh đúng thực tiễn hơn. Theo chương trình mới này, các lao động nước ngoài sẽ được đào tạo trong vòng 3 năm để có được trình độ kỹ năng nhất định và sau đó có thể làm việc tối đa 5 năm.
Nếu những lao động này đạt được trình độ kỹ năng chuyên môn cao cấp hơn cụ thể là “Kỹ năng Đặc định số 2”, họ sẽ có thể gia hạn visa một cách không giới hạn để ở lại Nhật Bản, và thân nhân của họ cũng có thể nộp đơn xin cư trú theo diện bảo lãnh gia đình.
Ông Weng đã làm việc một mình ở Nhật Bản trong 14 năm, và kỹ năng của ông đã được nhà tuyển dụng đánh giá cao. Năm ngoái, ông đã nhận được một loại visa mới với điều kiện tốt hơn và đã đưa vợ con từ Việt Nam sang Nhật để đoàn tụ sau 8 tháng. Họ là một trong số ít dưới 100 trường hợp hiếm hoi trên toàn quốc.
Ông Weng, một công nhân có quốc tịch Trung Quốc, đã chia sẻ: “Người Nhật không mấy khi thưởng thức loại món ăn này, cứ mỗi lần tự nấu cơm một mình, tôi lại cảm thấy rất cô đơn.”
Con trai ông Weng chia sẻ rằng, “Khi tôi khoảng 3 tuổi thì bố tôi đã đi nước ngoài, hầu như không gặp mặt vì bố ít khi trở về. Chính vì thế, tôi rất mong muốn cùng mẹ sang Nhật Bản để sống cùng bố.”
Gia đình anh Vương nỗ lực học tiếng Nhật để hòa nhập vào môi trường mới, anh Vương mong muốn tiếp tục cố gắng để có cơ hội nhận được quyền cư trú vĩnh viễn – mục tiêu cuối cùng mà đa số người lao động nước ngoài đều hướng tới. Tuy nhiên, hoàn cảnh của những người này vẫn còn nhiều bất ổn, chế độ ký kết hợp đồng 1 năm 1 lần khiến họ luôn phải đối mặt với nguy cơ mất việc bất cứ lúc nào, trên các cộng đồng mạng cũng thường xuyên xuất hiện các vụ lợi dụng và áp bức lao động.
Hãy để tôi, một phóng viên địa phương tại Việt Nam, viết lại tin tức trên bằng tiếng Việt:
Gia đình anh Vương đang chăm chỉ học tiếng Nhật để thích nghi với môi trường mới, và anh Vương cũng muốn tiếp tục nỗ lực để có được cơ hội cư trú vĩnh viễn – điều mà hầu hết người lao động nước ngoài đều mơ ước. Tuy nhiên, tình hình của họ vẫn chưa được đảm bảo vững chắc, với hệ thống hợp đồng làm việc 1 năm một lần, họ có thể mất việc vào bất kỳ thời điểm nào, và trên mạng xã hội cũng dễ dàng tìm thấy những vụ việc người lao động bị lợi dụng và bóc lột liên tục được báo cáo.
Những người lao động Việt Nam mặc đồng phục màu xanh bị đồng nghiệp người Nhật Bản đánh đập nhưng không dám phản kháng do theo quy định cũ của chương trình thực tập kỹ năng thì hầu như người lao động nước ngoài không được phép đổi việc làm, nên khi gặp phải những ông chủ không lương thiện họ chỉ có thể chịu đựng. Tuy nhiên, theo luật mới, người lao động sẽ được phép chuyển việc làm sau khi đã làm việc từ 1 đến 2 năm, với điều kiện là họ phải tiếp tục làm việc trong cùng một ngành công nghiệp.
Bản tin được cập nhật như sau:
“Mới đây, một đoạn video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy hình ảnh người lao động Việt Nam mặc trang phục màu xanh đang phải chịu sự ngược đãi và bị đánh bởi đồng nghiệp người Nhật Bản tại nơi làm việc. Những công nhân này không thể đáp trả lại hành động bạo lực vì theo luật lệ cũ về chương trình thực tập kỹ năng tại Nhật Bản, người lao động nước ngoài hầu như bị cấm đổi việc. Điều này làm cho họ trở thành nạn nhân của các doanh nghiệp thiếu đạo đức mà không thể tìm kiếm cơ hội việc làm khác.
Tuy nhiên, theo quy định mới, người lao động từ Việt Nam sau khi hoàn thành từ 1 đến 2 năm làm việc, giờ đây đã có cơ hội để thay đổi người sử dụng lao động của mình, miễn là họ vẫn tiếp tục làm việc trong cùng một lĩnh vực. Quy định mới này mở ra một hy vọng mới cho hàng nghìn người lao động Việt Nam tại Nhật Bản, mong rằng sẽ giảm thiểu tình trạng lạm dụng và đảm bảo quyền lợi cũng như điều kiện làm việc công bằng hơn cho người lao động.”
Nhà xã hội học Higuchi nhận định rằng, việc thu hút lao động bậc thợ vẫn là một vấn đề chính trị nhạy cảm, các ngành công nghiệp cần phải gây áp lực mạnh mẽ hơn để chính phủ áp dụng các biện pháp có lợi cho họ.
Tin Tức Địa Phương – Nhà xã hội học Higuchi đã chỉ ra rằng, việc nhập cảng lao động xanh (công nhân có kỹ năng) vẫn đang là đề tài gai góc trong chính trị, và điều này đòi hỏi các ngành sản xuất phải tăng cường sức ép lên chính phủ nhằm thúc đẩy những chính sách phù hợp với lợi ích của họ.
Trong một tuyên bố gần đây, ông Higuchi đã chỉ rõ tầm quan trọng của việc các doanh nghiệp trong các ngành công nghiệp cần liên kết và hợp lực để tạo ra sức mạnh tập thể, nhằm thuyết phục chính phủ xem xét lại các chính sách hiện hành liên quan đến việc tuyển dụng lao động phổ thông từ nước ngoài. Ông nhấn mạnh, chỉ khi có sự đẩy mạnh và đồng lòng từ phía doanh nghiệp, chính phủ mới có thể đi đến quyết định sửa đổi hoặc thông qua các biện pháp nhằm mở cửa thị trường lao động rộng rãi hơn cho người lao động kỹ năng từ các nước khác, từ đó đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nền kinh tế.
Điều này đồng nghĩa với việc, để thúc đẩy sự phát triển kinh tế và mở rộng sản xuất, vấn đề tuyển dụng lao động nước ngoài kỹ năng đang dần trở thành một yếu tố không thể bỏ qua trong chính sách nhân lực của đất nước. Cuộc tranh luận về cách thức và mức độ mở cửa thị trường lao động cho lao động nước ngoài vẫn sẽ tiếp tục được đặt ra, và các nhà hoạch định chính sách sẽ cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa nhu cầu của các ngành công nghiệp và các hệ lụy về mặt xã hội, văn hóa liên quan.
Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi và cập nhật những thông tin mới nhất trong vấn đề này.
Dự kiến vào năm 2027, luật lao động mới sẽ bắt đầu được áp dụng và các nhà tuyển dụng sẽ phải đối mặt với những thách thức khác nhau. Tại một nông gia ở tỉnh Ibaraki hiện có 4 lao động nhập cư từ Trung Quốc, bao gồm cả những người thực tập kỹ năng. Dưới hệ thống mới này, để có thể làm việc tại Nhật Bản trong thời gian dài, họ cần phải vượt qua kỳ thi tiếng Nhật cũng như các kỳ thi liên quan đến nông nghiệp. Tường nhà họ được dán đầy các bảng từ vựng chuyên ngành nông nghiệp.
Đây là bản tin được viết lại bằng tiếng Việt:
“Dự kiến trong năm 2027, luật mới về việc làm sẽ chính thức được thi hành, và các chủ lao động sẽ phải đối mặt với những vấn đề mới. Tại một gospodarstwo nông nghiệp thuộc tỉnh Ibaraki, bây giờ gồm có 4 người lao động Trung Quốc, kể cả các thực tập sinh kỹ năng. Dưới yêu cầu của hệ thống mới, để họ có thể làm việc tại Nhật Bản một cách lâu dài, họ cần phải vượt qua kỳ thi tiếng Nhật và các kỳ thi liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp. Các bảng từ ngữ chuyên ngành về nông nghiệp được trải đầy trên tường nơi họ sinh sống và làm việc.”
Trong thời gian làm việc, nếu nhà tuyển dụng cung cấp khóa học tiếng Nhật cho nhân viên của mình như một phần lợi ích bổ sung, điều này có thể gây lo lắng nếu nhân viên không vượt qua kỳ thi năng lực tiếng Nhật. Người lao động quốc tế có thể phải học tiếng Nhật trước khi đến nước chủ nhà, và chi phí cho việc này có thể sẽ được chuyển sang nhà tuyển dụng. Mặt khác, cũng có lo ngại về nguy cơ người lao động chuyển đổi công việc sau khi đã đến làm việc, tạo nên những bất ổn cho nhà tuyển dụng.
Dưới đây là bản tin đã được viết lại bằng tiếng Việt:
Trong khi làm việc, các nhà tuyển dụng đã tổ chức các khóa học tiếng Nhật cho nhân viên của mình nhằm hỗ trợ họ cải thiện kỹ năng ngôn ngữ. Tuy nhiên, có nhiều lo lắng xuất hiện nếu nhân viên không thể vượt qua kỳ thi đánh giá trình độ tiếng Nhật. Bên cạnh đó, chi phí cho việc học tiếng Nhật của người lao động quốc tế trước khi họ nhập cảnh vào nước sở tại có thể sẽ được gánh chịu bởi nhà tuyển dụng trong tương lai. Điều này đang trở thành mối quan ngại khi có khả năng người lao động sẽ tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp mới sau khi đã đặt chân đến làm việc, đem lại những yếu tố bất ổn và không chắc chắn cho các nhà tuyển dụng.
Nông dân Ooe Sayuri trao đổi về tình hình sử dụng lao động nước ngoài: “Nếu không vượt qua kỳ thi thì không thể ở lại Nhật Bản nữa, chỉ có thể về nước và nói lời tạm biệt, điều đó thực sự đáng tiếc. Chúng tôi không biết phải đợi bao lâu mới có thể nhận được thực tập sinh tiếp theo? Nếu họ thay đổi công việc thì thực sự sẽ gặp rất nhiều khó khăn.”
Tin từ Việt Nam: Bà Ooe Sayuri, một nông dân sử dụng lao động ngoại quốc, đã bày tỏ quan ngại về việc nếu các lao động ngoại quốc không vượt qua kỳ thi, họ sẽ không còn được phép ở lại Nhật Bản. “Việc phải nói lời chia tay và về nước sau khi không đạt được kết quả kỳ thi thật sự là một điều đáng tiếc. Chúng tôi không thể biết chắc phải chờ đợi bao lâu mới có thể nhận được người thực tập sinh tiếp theo. Nếu họ quyết định chuyển đổi công việc, chúng tôi sẽ gặp phải rất nhiều khó khăn,” bà Sayuri nói.
Nghi vấn về hiệu quả của hệ thống mới trong việc bảo vệ quyền lợi của người lao động nước ngoài: các tổ chức bảo vệ lao động tỏ ra lo ngại. Tổ chức phi chính phủ Hoàng Đạo Thúy của Á Châu, trong vòng 5 năm qua đã nhận được hơn 800 cuộc kêu cứu từ người lao động Việt Nam, bao gồm cả những vụ việc kém cỏi như nguồn nước tại ký túc xá bị ô nhiễm đến mức có nước đen chảy ra từ vòi. Tổ chức này cho rằng, việc giám sát từ bên ngoài cần được thực hiện hiệu quả hơn.
Theo ông Takehiko Mao, Giám đốc điều hành của Trung tâm Giao lưu Quốc tế Nhật Bản (Japan International Exchange Center), “Liệu Nhật Bản có thể trở thành quốc gia được lao động nước ngoài ưu tiên lựa chọn hay không, hệ thống mới sẽ là bài kiểm tra quan trọng. Đáng tiếc là dưới xu hướng giảm giá của đồng yên, sức hấp dẫn của việc làm ở Nhật Bản đã giảm sút, và việc trở thành một quốc gia hấp dẫn đòi hỏi phải có sự suy nghĩ chiến lược trong chính sách.”
Nhật Bản là một trong những quốc gia đối mặt với tình trạng già hóa dân số và giảm sinh nghiêm trọng nhất trên thế giới. Để đảm bảo sự phát triển kinh tế trong tương lai, quốc gia này cần phải tăng số lượng lao động nước ngoài nhập cư lên gấp ba trong vòng 15 năm. Chính sách mới liệu có thể thay đổi hoàn toàn tình hình và biến Nhật Bản thành điểm đến ưu tiên hàng đầu cho lao động nước ngoài không, điều này đang được cả thế giới chú ý theo dõi.
Dưới đây là bản dịch của tin tức sang tiếng Việt:
“Nhật Bản, quốc gia đang phải đối mặt với tình trạng dân số già hóa và tỉ lệ sinh giảm sút nghiêm trọng nhất thế giới, đang đặt ra mục tiêu quan trọng: tăng cường lượng lao động nước ngoài gấp ba lần trong vòng 15 năm tới để bảo đảm sự tiếp tục phát triển kinh tế. Nước này đang triển khai những chính sách mới để đạt được mục tiêu này và rất được dư luận quốc tế chú ý đến liệu rằng các biện pháp này có thể thực sự biến Nhật Bản thành điểm đến lý tưởng cho lực lượng lao động nước ngoài hay không. Sự thành công hay thất bại của các chính sách này không chỉ ảnh hưởng tới tình hình kinh tế xã hội của Nhật Bản mà còn có tiềm năng tạo ra những thay đổi lớn trên bản đồ lao động toàn cầu.”